Jak przeprowadzić ewaluację zajęć podczas kształcenia zdalnego?

Zajęcia prowadzone na masową skalę w sposób zdalny to dla większości uczelni zdecydowana nowość. Do Parlamentu Studentów RP dochodziły informacje o uczelniach, które powołując się na wyjątkową sytuację, nie przeprowadziły ewaluacji zajęć w semestrze letnim roku akademickiego 2019/2020. Uważamy, że jest to absolutnie niedopuszczalne. Zgodnie z ustawą Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce Uczelnia umożliwia studentom i doktorantom dokonanie co najmniej raz w roku akademickim oceny nauczyciela akademickiego w zakresie wypełniania przez niego obowiązków związanych z kształceniem (art. 128, ust. 4). Nie przewiduje się tu wyjątków związanych z ograniczeniem funkcjonowania uczelni. Co więcej - wprowadzanie w masowej skali rozwiązań wcześniej niefunkcjonujących zdecydowanie wymaga ewaluacji. Jest to jedyna metoda uzyskania informacji zwrotnej od studentów, co pozwala na wdrożenie rozwiązań naprawczych.

Z tego powodu, dobrą praktyką zasługująca na wyróżnienie w kontekście kształcenia zdalnego, było przeprowadzanie ewaluacji śródsemestralnych przez samorządy studenckie, władze uczelni bądź wspólnie. Umożliwiło to skuteczne i szybkie wykrycie i przeciwdziałanie nieprawidłowościom, związanym z realizacją kształcenia w nowej formie i wykorzystywaniem nowych narzędzi. Tego typu rozwiązanie wskazuje, że w wyjątkowych sytuacjach, nie trzeba czekać na koniec semestru, by przeprowadzić całościową ewaluację, a można pewne obszary sprawdzić wcześniej. Dzięki temu ewentualne ulepszenia obecnych rozwiązań zostaną wprowadzone od razu, a nie dopiero od następnego semestru. Można też zastanowić się nad przeprowadzeniem dedykowanej ewaluacji, poświęconej np. samym narzędziom wykorzystywanym przez nauczycieli akademickich. Wyniki takiej analizy z pewnością pomogą wybrać rozwiązanie, które powinno być stosowane w obrębie całej uczelni.

Kluczowe jednak, podczas przeprowadzania ewaluacji zajęć jest dostosowanie pytań do obecnie panujących warunków realizacji zajęć. Pytanie o dostosowanie sal nie sprawdzi się w momencie, kiedy praktycznie wszystkie zajęcia prowadzone są w sieci, za to pewnie w standardowej ankiecie nie ma pytań o to, czy zajęcia były prowadzone w sposób umożliwiający bezpośredni kontakt z wykładowcą w czasie rzeczywistym, co w przypadku zajęć zdalnych jest bardzo ważne dla studentów.

Podstawowymi dwoma problemami, z którymi mierzą się osoby odpowiedzialne za ewaluację zajęć to poczucie braku anonimowości wśród studentów oraz niewidoczne, z punktu widzenia studentów, efekty ewaluacji. Pierwszy z nich można rozwiązać na wiele sposobów. Niektóre z uczelni nagrywają filmiki pokazujące studentom jak wyglądają zestawienia ocen z panelu nauczyciela akademickiego, udowadniając tym samym, że nie jest możliwe zidentyfikowanie osoby, która ankietę wypełniła. Bardzo ważne jest zapewnianie studentów o anonimowości badań - zwłaszcza na uczelniach, które do tej pory prowadziły ewaluację papierowo, może pojawić się niechęć do uzupełniania ankiet w systemie uczelnianym (do którego, by się zalogować, należy przecież podać swoje dane). Z pewnością odpowiednie kampanie informacyjne prowadzone przez władze uczelni, we współpracy z samorządem studenckim, zachęcą studentów do uczestnictwa w ewaluacji. Podobny skutek da też rozpowszechnianie wiedzy nt. efektów przeprowadzonej ewaluacji. Uczelnie mają szereg dobrych praktyk w tym zakresie - niektóre publikują zbiorcze wyniki ewaluacji, łącznie z informacją, że w przypadku niektórych przedmiotów, odpowiedzi było zbyt mało, by móc wyciągnąć odpowiednie wnioski; inne przygotowują wyróżnienia czy nagrody finansowe dla najlepszych prowadzących i tylko o nich publikują informacje. Są też uczelnie, które organizują spotkania otwarte osób odpowiedzialnych za ewaluację ze studentami, na których przedstawiane są podejmowane przez uczelnię działania na podstawie ewaluacji. Dobrą praktyką jest także przekazywanie wyników ewaluacji do wiadomości samorządu studenckiego. Wszystkie te przykłady działań zdecydowanie pozytywnie wpływają na opinię studentów odnośnie skuteczności ewaluacji i zachęcają do wypełniania ankiet.

W trakcie opracowywania artykułu korzystano z publikacji “Ankietyzacja - poradnik dla samorządów studenckich”, “Kształcenie zdalne - historia prawdziwa. Oczami studentów” i “Kształcenie zdalne - historia prawdziwa. Oczami samorządów studenckich” oraz z wniosków z prowadzonych w ramach projektu szkoleń z samorządami studenckimi.

Paula Leśniewska, Julia Sobolewska