Zdobywanie umiejętności praktycznych w dobie pandemii

Od wielu lat atrakcyjność na rynku pracy odzwierciedla doświadczenie w branży lub też zdobyte kompetencje. Pracodawcy niezwykle cenią sobie zdobyte wykształcenie, ale przede wszystkim lata pracy, stażu lub odbytych praktyk. Praktyki, realizowane przez studentów, mają na celu przede wszystkim zdobycie doświadczenia zawodowego i wzbogacenia CV. Dzielenie się wiedzą i doświadczeniem przez osoby pracujące w zawodzie wywiera niewątpliwie duży wpływ na rozwój osobisty praktykanta. Elementy wiedzy teoretycznej, ale również praktycznej, zdobytej na laboratoriach lub ćwiczeniach, nie zawsze są wystarczające do wykonywania obowiązków w pracy zawodowej. Praktyki studenckie pozwalają bez wstydu zadawać wszystkie pytania i zdobywać obycie w środowisku biznesowym czy też poznać specyfikę danego zawodu, a dzięki temu absolwenci mogą zdobyć przewagę na rynku pracy.

Odbycie praktyki studenckiej stanowi zazwyczaj obowiązkowy element studiów. Ich celem jest ułatwienie studentom uzyskania doświadczenia i nabywania umiejętności praktycznych, niezbędnych do wykonywania pracy. Podstawowym celem ustalania zasad realizacji praktyk przez studentów jest dostosowanie programu praktyk do wymagań stawianych przed absolwentami. Ważne jest, aby wykonywane zadania były zgodne z wymaganym doświadczeniem na rynku pracy od przyszłych pracodawców oraz założonymi efektami uczelnia się. Studenci w zależności od branży mogą realizować praktyki w wielu instytucjach państwowych oraz firmach prywatnych. Uczelnia powinna zapewnić studentom miejsca, w których mogą zrealizować określoną liczbę godzin praktyk, ale również studenci samodzielnie znajdują oferty możliwości odbycia praktyki. Wiele urzędów, instytucji, przedsiębiorstw, czy też firm prywatnych oferuje przyjęcie praktykanta do swojej kadry pracowniczej, co jest pewnego rodzaju zaproszeniem osoby młodej do swojego zespołu, która świeżym okiem spojrzy na jego funkcjonowanie i może zaproponować udoskonalenie procedur. Wybór miejsca praktyk jest niezwykle istotny z uwagi na zainteresowania, chęć poznania rynku pracy, obserwacji wykonywanych obowiązków, z którymi może być powiązana przyszła praca zawodowa. Najważniejsze jest jednak, aby praktyki zrealizować zgodnie z sylabusem oraz własnym pragnieniem zdobycia niezbędnych sposobów pracy w zawodzie. Nabycie konkretnych umiejętności jest koniecznością do zaliczenia praktyki. Niejednokrotnie odbycie praktyki zgodnie z oczekiwaniami pracodawcy i pokazanie swoich umiejętności, zapału do pracy i chęci nauki skutkuje zatrudnieniem po ukończeniu studiów. Dlatego warto zaangażować się w realizację zadań zgodnie z przyjętymi zasadami, ponieważ po pierwsze może to zakończyć się ofertą dalszej współpracy, a po drugie zdobyte umiejętności pozwolą na podkreślenie atrakcyjności swojej osoby na rynku pracy, dzięki umieszczeniu takich informacji w CV.

Studenci, w ramach dbania o swój rozwój, mogą podejmować także praktyki zagranicą. Oferty można znaleźć u opiekunów praktyk, w biurach współpracy międzynarodowej, biurach karier czy też inkubatorach przedsiębiorczości, kołach naukowych, a nawet samorządzie studenckim. Znalezienie ciekawej oferty uczelni może wymagać sporo czasu, dlatego warto rozpocząć poszukiwania dużo wcześniej. Niektóre uczelnie posiadają własne bazy przedsiębiorstw, instytucji, czy też firm, z którymi współpracują. Przed podjęciem ostatecznej decyzji warto zorientować się, czy uczelnia posiada własne oferty i jest w stanie pomóc w zorganizowaniu takiego wyjazdu. Natomiast w przypadku, kiedy uczelnia nie może zaproponować takowej oferty, można podjąć się wyjazdu na własną rękę w celu realizacji wymarzonej praktyki studenckiej zagranicą. Często studenci w takiej sytuacji decydują się na kontakt z polskimi oddziałami firm międzynarodowych lub korzystają ze stron internetowych organizacji wyjazdów międzynarodowych, tj. ESN lub AIESEC.

Wybierając miejsce odbywania praktyki studenci sugerują się przede wszystkim branżą, która odpowiada kierunkowi studiów. Przykładem jest student prawa, który swoją praktykę może odbyć w kancelarii prawnej, odpowiednim ministerstwie lub sądzie administracyjnym. Z kolei student automatyki i robotyki może zrealizować swoje praktyki w fabrykach czy też wielu prywatnych przedsiębiorstwach branży automatyki, natomiast studiując dziennikarstwo swoje praktyczne umiejętności można zdobyć w rozgłośniach radiowych, stacjach telewizyjnych lub też portalach internetowych zajmujących się przekazywaniem wiadomości czytelnikom. Wybór miejsca realizacji praktyk jest w pełni zależny od studenta, możliwości przyjęcia ze strony pracodawcy oraz liczby miejsc. Rozpoczynając studia, rzadko kiedy student myśli od razu o realizacji praktyk studenckich, ponieważ przeważnie są one wpisane w program studiów dopiero w kolejnych latach. Natomiast niezwykle korzystne dla studenta jest, aby dużo wcześniej niż na 3. roku studiów, zainteresować się miejscem odbywania praktyk, a nawet zrealizowaniem ich kilkukrotnie. Każde zdobyte doświadczenie jest bardzo cenione przez przyszłych pracodawców, a wczesne rozpoczęcie poszukiwań miejsc praktyk może przyczynić się do odbycia praktyki w wymarzonym miejscu przyszłej pracy.

Ustawa z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz.U.2020.85 j.t. ze zm.) zobowiązuje do realizacji praktyk jedynie studentów kierunków o profilu praktycznym. Program studiów takowych kierunków przewiduje praktyki zawodowe w wymiarze co najmniej 6 miesięcy w przypadku studiów pierwszego stopnia i jednolitych magisterskich oraz 3 miesięcy w przypadku studiów drugiego stopnia (z wyłączeniem programów studiów przygotowujących do wykonywania zawodów, o których mowa w art. 68 ust. 1 Ustawy)¹. Natomiast w ramach kierunku o profilu ogólnoakademickim, program studiów określa czy praktyki są obowiązkowe, a jeżeli tak to wskazuje wymiar, zasady i formę ich odbywania. Uczelnia może także prowadzić studia dualne, które są studiami o profilu praktycznym prowadzonymi z udziałem pracodawcy, gdzie organizację studiów określa umowa zawarta w formie pisemnej. Takowe studia polegają na zastosowaniu dwutorowego systemu nauczania. Obejmuje zarówno standardowe zajęcia dydaktyczne na uczelni jak również praktykę zawodową realizowaną w konkretnych firmach. Istnieje wiele korzyści płynących z organizacji i realizacji studiów dualnych. Współpraca uczelni z pracodawcami pozwala na lepsze przygotowanie studentów na wymagania rynku pracy. Dzięki uczelniom oferującym praktyczny program studiów studenci mają możliwość zdobycia doświadczenia, natomiast pracodawca poznaje przyszłych pracowników.

Każdy kandydat na studia może sprawdzić wymagania, które będzie zobowiązany zrealizować w ramach obowiązującego programu podejmowanych studiów. Zdarzają się jednak sytuacje kryzysowe. Przykładem takiej sytuacji jest pandemia koronawirusa, która znacząco wpłynęła na funkcjonowanie wielu instytucji, gospodarki państwa, ale również na system szkolnictwa wyższego. Z uwagi na zawieszenie działalności uczelni, studenci zmagali się z problemem odbioru karty przebiegu praktyk oraz ustaleniem sposobu odbywania praktyki będącej zgodnie z programem studiów ich obowiązkiem. Szczególny kłopot w tej sytuacji mieli studenci na ostatnim roku studiów. Pomimo chęci i gotowości do realizacji praktyk, część z nich nie miała takowej możliwości. Firmy prywatne, instytucje państwowe i wszelkie inne działalności zostały częściowo zamknięte, a ich funkcjonowanie na czas nieokreślony postawione pod znakiem zapytania.

Pomimo trudnego okresu w Polsce, najważniejsze były rozwiązania pozwalające studentom ukończyć studia w planowanym terminie oraz zrealizować praktyki zgodnie z programem studiów. Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego (MNiSW) wychodząc naprzeciw niedogodnościom wystosowało odpowiednie rekomendacje, określające sposoby odbywania praktyk. Pierwsze bardzo ważne pytanie, które nurtowało studentów oraz opiekunów dotyczyło czasu realizacji praktyki, z uwagi na fakt, iż nikt nie wiedział jak długo potrwa pandemia, a przede wszystkim czy miejsca, w których studenci mogą odbywać praktykę będą funkcjonowały w normalnym trybie. Dlatego też Ministerstwo wskazało następującą rekomendację: „można skrócić czas trwania praktyk i w sposób alternatywny osiągnąć efekty uczenia się np. przez przeprowadzenie zajęć w formie ćwiczeń lub laboratoriów (np. symulacji) w sposób zdalny”.² Oznacza to, iż uczelnia może podjąć decyzję o zmianie liczby godzin, które student musi odbyć, a w ramach tego zrealizować praktykę w uczelni. Praktyki studenckie są elementem kształcenia, za którego organizację i realizację, zgodnie z programem studiów i kryteriami oceny programowej Polskiej Komisji Akredytacyjnej, odpowiada uczelnia. Dlatego też w sytuacji kryzysowej, jaką jest pandemia, uczelnia powinna wskazać miejsce oraz sposób realizacji praktyk lub zdobycia odpowiednich efektów uczenia się każdemu ze studentów, który zobowiązany jest odbyć praktykę. Przykładem zdobycia efektów uczenia się, które zgodnie z programem studiów zdobywa się w instytucjach, firmach prywatnych lub wszelkich organizacjach, jest wzięcie udziału w specjalnie zorganizowanych zajęciach w formie online, polegających na kształceniu praktycznym. Uczelnie, które mają możliwość przygotowania zajęć zdalnych z wykorzystaniem symulatorów lub określonych programów, z których studenci mogą skorzystać, pozwalają studentom na zdobycie właściwych efektów uczenia się. Istnieje możliwość zorganizowania zajęć udostępniając wcześniej odpowiednie oprogramowanie dla studentów, w których można symulować pracę w określonej branży, m.in. przygotować projekt architektoniczny lub opracować model zarządzania transportem. Każdy sposób na zdobycie doświadczenia udoskonala przygotowanie studenta do pracy w zawodzie, dlatego tak ważne jest, aby zadbać o takowe możliwości w sytuacjach szczególnych.

Jednocześnie MNiSW zarekomendowało, iż „jeżeli w ramach zrealizowanej do tej pory praktyki, opiekun oceni, że efekty uczenia się zostały osiągnięte, można ją uznać za zaliczoną”.³ Taki rodzaj uznania praktyki jest interpretowany w sposób bardzo korzystny dla studenta, który jest aktywny zawodowo, a praca jest zgodna z kierunkiem studiów lub odbywał staże, wolontariaty, czy szkolenia w, określonym przez uczelnie, okresie wstecz. Na takiej podstawie student może zaliczyć praktykę zaświadczając osiągnięcie efektów uczenia się, pod warunkiem, że rektor (lub osoba działająca z upoważnienia) podejmie decyzję o uznaniu dotychczasowej praktyki i sposobie uzupełnienia brakujących efektów uczenia się wynikających z praktyki. Wskazane powyżej sposoby dotyczą przede wszystkim studentów będących na ostatnim roku studiów. Zgodnie z zaleceniami Ministerstwa, wszelkie rozwiązania mają mieć na celu przede wszystkim dobro studentów, aby wprowadzone ograniczenia nie wpłynęły negatywnie na ich sytuację i nie przedłużyły okresu studiów. Uczelnie nie mogą w takiej sytuacji wymagać od studentów opłaty za powtarzanie praktyk, czy też warunkowego wpisu na kolejny rok akademicki lub wprowadzić innych, tego rodzaju, konsekwencji.

Studenci, którzy nie kończą studiów w roku akademickim 2019/2020 są w znacznie lepszej sytuacji, ponieważ możliwości zaliczenia praktyk jest o wiele więcej. Podstawową rekomendacją Ministerstwa jest przedłużenie realizacji obowiązkowych praktyk na kolejny rok akademicki. Wiąże się to ze zmianą regulaminu studiów poprzez wprowadzenie przepisu umożliwiającego bez ponoszenia konsekwencji realizację praktyk w późniejszym terminie. Takowe rozwiązanie pozwala studentom na odbycie praktyk w kolejnym roku akademickim, a jednocześnie eliminuje stres związany z brakiem możliwości przestrzegania programu studiów poprzez realizację obowiązkowych praktyk. Alternatywą, dla studentów niekończących studiów w aktualnym semestrze, jest osiągnięcie zakładanych efektów uczenia się zapisanych w sylabusie w ramach organizowanej praktyki przez uczelnie., W przypadku jeżeli nie jest to możliwe, studenci powinni mieć możliwość rozpoczęcia semestru zimowego 2020/2021 bez zrealizowanych praktyk, pod warunkiem realizacji przedmiotu “praktyka” w kolejnym roku akademickim. MNiSW zastrzegło również w takim przypadku, mając na uwadze dobro studentów, brak konieczności wnoszenia opłat oraz pozostawienie pełni praw studenta w roku akademickim 2020/2021. Powyższe rozwiązanie umożliwia studentom, m.in. wnioskowanie o stypendium rektora, niezrealizowane praktyki nie mogą być traktowane jako nieprzestrzeganie programu studiów. Wprowadzone w marcu 2020 roku ograniczenia związane ze stanem pandemii w różnych obszarach życia społecznego i gospodarczego spowodowały, że realizacja praktyk zawodowych na studiach stała się znacząco utrudniona lub niemożliwa, co nie jest winą studentów ani opiekunów praktyk. Dlatego też koniecznością było wprowadzenie możliwych rozwiązań dzięki zmianie przepisów.

Rozwiązania dla studiów medycznych

Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 1 kwietnia 2020 r. zmieniło dotychczasowe rozporządzenie w sprawie standardów kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu lekarza, lekarza dentysty, farmaceuty, pielęgniarki, położnej, diagnosty laboratoryjnego, fizjoterapeuty i ratownika medycznego (Dz.U.2020.581). Nowelizacja rozporządzania przyczyniła się do rozwiązania problemu realizacji zaplanowanych praktyk, ponieważ studenci kształcący się na studiach przygotowujących do wykonywania powyższych zawodów, którzy w okresie zawieszenia kształcenia na studiach pomagali w wykonywaniu zadań realizowanych przez podmioty lecznicze lub służby sanitarno-epidemiologiczne w związku z zakażeniami wirusem SARS-CoV-2, mogą ubiegać się o zaliczenie części zajęć lub grup zajęć kształtujących umiejętności praktyczne.⁴ Takie rozwiązanie umożliwiło studentom kierunków medycznych spokojnie zrealizować zajęcia praktyczne i praktyki zawodowe w ramach pomocy w szpitalach, przychodniach, klinikach czy też innych tego rodzaju placówkach.

Kierunki medyczne często są postrzegane, jako te, których realizacja w sposób zdalny jest niemożliwa, a praktyki odbywane w placówkach medycznych muszą przebiegać zgodnie z założeniem i programem studiów. Jednak pomimo wszelkich obaw, specjaliści uważają kształcenie w okresie pandemii za możliwe. Prodziekan ds. Studentów Wydziału Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu w artykule dla Instytutu Rozwoju Szkolnictwa Wyższego, jako dydaktyk, wskazał, iż realne jest opracowanie materiału do kształcenia na odległość i przeprowadzenie weryfikacji, które pozwoliłyby na uczciwe uznanie studentom części kompetencji praktycznych.⁵ Jako elementy realizacji zajęć obejmujących doskonalenie umiejętności praktycznych uznaje się filmy instruktażowe, symulacje rozmowy z pacjentami wraz z diagnozą na podstawie przedstawionych paramentów diagnostycznych, czy też wykorzystanie wszelkich aplikacji oraz platform pozwalających na naukę diagnozowania. Analogicznie jest w przypadku realizacji obowiązkowych praktyk studentów kierunków medycznych w placówkach medycznych. Studentom, którzy nieśli pomoc podczas pandemii w szpitalach lub innych, określonych przez Ministerstwo, miejscach, na podstawie osiągniętych efektów uczenia się, uczelnie mogą podjąć decyzję o zaliczeniu praktyki zgodnie z programem studiów.

Rekomendacje przygotowane przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego dotyczące realizacji praktyk studenckich w trakcie pandemii koronawirusa umożliwiły uczelniom podjąć decyzję, w jaki sposób studenci mogą odbyć, zgodnie z programem studiów, praktyki. Możliwości, z których mogą skorzystać studenci w postaci zdalnej realizacji praktyk, zaliczenia efektów uczenia się na podstawie dotychczasowych umiejętności zdobytych w pracy lub poprzez inną działalność, pozwalają studentom na zdobycie doświadczenia i udoskonalenie swoich umiejętności praktycznych. Dzięki przyjętym rozwiązaniom studenci nie są zobowiązani do przedłużania swoich studiów lub rezygnacji z części praktycznej kształcenia, co działa na korzyść każdej młodej osoby będącej w trakcie studiów Jest to zaleta także podczas szukania miejsca pracy - każdy z pracodawców ceni sobie zdobyte doświadczenie praktyczne.

BADANIA

Parlament Studentów Rzeczypospolitej Polskiej przeprowadził we wrześniu 2020 roku badanie ankietowe dotyczące kształcenia zdalnego. Ankietę wypełniło 4620 studentów wywodzących się z różnego rodzaju uczelni. Respondenci odpowiadali na pytania związane również z realizacją praktyk w czasie pierwszego semestru zdalnego. Spośród wszystkich ankietowanych 43% studentów miało przewidziane praktyki w planie studiów na rok akademicki 2019/2020. Wyniki badania pomimo wprowadzonych obostrzeń i restrykcji są optymistyczne. Studentów, którzy odpowiedzieli, iż zrealizowali praktyki w całości już po wprowadzeniu zmian w funkcjonowaniu uczelni było aż 46%, natomiast 14% jeszcze przed ich wprowadzeniem. Taki wynik świadczy o tym, że studenci mieli możliwość odbywania praktyk, które mogli realizować w różnoraki sposób. Prawdopodobnie wpływ na to miał okres wakacyjny oraz zniesienie części obostrzeń. Z odpowiedzi wyniki również, że 8% studentów rozpoczęło realizację jeszcze przed wprowadzeniem restrykcji i dokończyło po ich wprowadzeniu, 11% nie udało się skończyć praktyk rozpoczętych przed wprowadzeniem restrykcji, a 22% w ogóle nie zrealizowało praktyk. Efektem realizacji praktyk mogą być również rekomendacje Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Pozwalały one na ich odbycie inaczej niż dotychczas, czyli m.in. poprzez zaliczenie w przypadku osiągnięcia już założonych efektów uczenia się, przy mniejszej liczbie godzin bądź organizację praktyk w sposób alternatywny (np. jako symulacje – prowadzone zdalnie przez uczelnię).⁶

Z przeprowadzonych badań wynika również, że z największym problem zmagali się studenci kierunków związanych ze sztuką. Aż 77% studentów nie realizowało praktyk przede wszystkim ze względu na brak możliwości dokończenia praktyk, które rozpoczęli przed wprowadzeniem restrykcji. Prawdopodobnie jest to związane z wprowadzonym lockdownem, ponieważ w tym czasie branża kulturalna nie prowadziła działalności.

Jednocześnie aż 50% studentów kierunków pedagogicznych nie odbywała praktyki. Być może wpływ na to miało ograniczenie funkcjonowania szkół.

Jednak z najmniejszymi problemami spotkali się studenci kierunków informatyka, grafika, kierunki inżynieryjno-techniczne oraz ekonomiczne. Najwidoczniej powyższe kierunki nie wymagają aż tak dużego zaangażowania w sposób stacjonarny. Istnieje wiele kierunków studiów, które mogą zdobywać efekty uczenia się zapisane w sylabusie praktyk w sposób zdalny, jednak nie każdy miał taką możliwość.

Studenci zostali zapytani o wsparcie w realizacji praktyk ze strony uczelni.

Prawie co czwarty student wypełniający ankietę nie spotkał się z ofertą wsparcia w zakresie realizacji praktyk. Studenci udowadniając swoją samodzielność, próbowali na własną rękę zorganizować sobie praktyki w firmach lub instytucjach zewnętrznych. Aż 27% studentów nie potrzebowało takiego wsparcia. Uczelni próbując wesprzeć studentów pozwalała na realizację praktyk w kolejnym roku akademickim, co potwierdziło 32% ankietowanych. Jedynie 23% studentów otrzymało informację od uczelni o ofertach miejsc, w których realizacji praktyk była możliwa. Wyniki powyższego są bardzo negatywne, ponieważ obowiązkiem uczelni jest zapewnienie studentom możliwości realizacji programu studiów, co oznacza, że również praktyk.

Studenci wskazali równocześnie, iż uczelnie przedstawiały różne rozwiązania realizacji praktyk, tj.:

• możliwość realizacji praktyk online;
• wysyłanie przez nauczycieli akademickich ćwiczeń w ramach praktyk;
• praktyki organizowane na uczelni;
• realizacja projektów będących alternatywą dla osób, którym nie udało się dostać na praktyki i staże;
• możliwość częściowego zwolnienia z praktyk, dzięki wolontariatowi;
• możliwość zmiany miejsca odbywania praktyk;
• przedłużenie czasu na realizację praktyk – np. do grudnia;
• testy na SARS-CoV-2 przed rozpoczęciem praktyk.

DOBRE PRAKTYKI STOSOWANE PRZEZ UCZELNIE

Każda uczelnia, ze względu na obostrzenia spowodowane pandemią, podjęła indywidualną decyzję w kwestii realizacji praktyk. Rekomendacje Ministerstwa pokazały możliwości, które umożliwiały zaliczenie praktyk przez studentów w sytuacji kryzysowej, jednak nie narzuciły konkretnych rozwiązań. Niektóre z uczelni mocno sugerowały się wskazanymi przez MNiSW rekomendacjami, a niektóre opracowywały własne metody. W większości uczelnie udostępniały instrukcje studentom w sprawie realizacji praktyk w związku z obowiązywaniem od 13 marca 2020 r. stanu zagrożenia epidemicznego w Rzeczpospolitej Polskiej. Podstawowe zasady w nich umieszczone dotyczyły, m.in.:

1. możliwości podjęcia samodzielnie decyzji o realizacji praktyk z zaznaczeniem, iż niezbędne jest zachowanie wszelkich wymogów bezpieczeństwa zgodnie z wytycznymi Głównego Inspektora Sanitarnego oraz Ministerstwa Zdrowia;
2. możliwości realizacji praktyk w późniejszym terminie;
3. w przypadku studentek i studentów na ostatnim roku studiów możliwości zaliczenia na poczet praktyk:
   1. wolontariatu i wszelkich form zaangażowania społecznego;
   2. pracy zawodowej;
   3. pracy wykonanej zdalnie na rzecz instytucji;
   4. zadań praktycznych wskazanych przez uczelnianego opiekuna praktyk.

Uczelnie znacząco rozwijały instrukcje w zależności od możliwości wsparcia studentów. Rozwiązań było wiele, ale wszystko zależne było przede wszystkim od kierunku studiów i oczekiwanych efektów uczenia się, które studenci musieli osiągnąć w celu zaliczenia praktyki.

Studenci również radzili sobie na wiele sposobów. Jednym z nich była realizacja praktyk na własną rękę w instytucjach zewnętrznych, oferujących praktyki w formie zdalnej. Przekazywane online zadania do realizacji umożliwiały praktykantom zdobyć wymagane efekty uczenia się. Uczelnie, w celu ułatwienia studentom tej trudnej sytuacji, udostępniały na swoich stronach internetowych oferty praktyk w formie zdalnej, które firmy lub publiczne instytucje oferowały na swoich portalach. Jednym z przykładów jest Krajowy Instytut Rozwoju Gospodarki w Łodzi oraz Gdańsku. Obie jednostki skierowały oferty praktyk zdalnych do studentów z szerokiej gamy kierunków, m.in. logistyka, zarządzanie, turystyka, informatyka i wiele innych. Praktyka obejmowała zlecone zadania mailowo, ale również w celu wypracowania umiejętności pracy w zespole oraz komunikacji, praktykanci byli zobowiązani do pracowniczych spotkań w formie online. Osiągnięte umiejętności w pełni zgadzały się z założeniami ujętymi w sylabusach, pomimo wykonywania pracy w nietradycyjnej formie.

Na zdalną realizację praktyk mogli liczyć studenci nie tylko w zewnętrznych instytucjach. Uczelnie w miarę możliwości również oferowały studentom zdobycie umiejętności praktycznych. Studenci kierunków związanych np. z administracją, księgowością, a nawet zarządzaniem mogli zdobywać wiedzę i kształcić się w praktycznej formie wśród pracowników administracyjnych w swojej uczelni, wykonując obowiązki takie same jak w instytucjach zewnętrznych. Uczelnie znacząco zaangażowały się we wsparcie studentów umożliwiając im realizację praktyk, wykorzystując przy tym metody zdalne.

Praktyka stacjonarna w trakcie pandemii?

Jednak nie każdą pracę można wykonywać w sposób zdalny i nie w każdym zawodzie doświadczenie można zdobyć za pośrednictwem Internetu czy telefonu. Co w takim przypadku mogli zrobić studenci?

Wielu studentów w trakcie kształcenia podjęło pracę związaną z kierunkiem studiów. Aktywność zawodowa i stałe zdobywanie doświadczenia jeszcze przed obroną pracy dyplomowej jest bardzo doceniana przez pracodawców, ale również w tej sytuacji przez uczelnie. Wielu rektorów podjęło decyzję o zaliczeniu praktyk na podstawie efektów uczenia się zdobytych w ramach pracy zawodowej. Przykładem jest Wyższa Szkoła Handlowa w Radomiu, która na swojej stronie internetowej umieściła informację, że student, który jeszcze nie zaliczył swojej praktyki i jest aktywny zawodowo musi jedynie złożyć podanie do dziekana o zaliczenie pracy zawodowej oraz zaświadczenie o osiągnięciu efektów uczenia się. Jako potwierdzenie należy przedstawić pobrany od pracodawcy dokument potwierdzający zakres wykonywanych obowiązków, zawierający imię i nazwisko studenta, pieczątkę firmy i podpis reprezentanta firmy. Po akceptacji podania, dziekan dokonuje elektronicznego wpisu, co powoduje brak konieczności przyjeżdżania studenta na uczelnię. Takie rozwiązania znacząco doceniają dodatkową aktywność studentów, a jednocześnie pozwalają na zwolnienie studentów z konieczności odbywania praktyk w tak trudnym okresie, jakim jest pandemia.

Nie każdy student jednak ma możliwość podjęcia pracy zawodowej. Nic w tym złego, aby pracować dorywczo lub w pracy niezwiązanej z kierunkiem studiów. Studiując np. dziennikarstwo lub elektrotechnikę, również w trakcie studiów, można podejmować pracę w kawiarni czy też restauracji. Praca, nawet w której nie zdobywa się doświadczenia związanego z kierunkiem studiów, umożliwia zdobycie umiejętności pracy w zespole, komunikacji czy sumienności. Takie cechy ceni sobie każdy pracodawca niezależnie od branży. Dlatego dobrą praktykę zastosowały uczelnie, które na podstawie zaświadczenia i przedstawionego zakresu obowiązków z pracy niezwiązanej z kierunkiem studiów, zaliczały wymiar 2/3 praktyk. Pozostałe 1/3 wymiaru praktyk studenci zobowiązani byli zrealizować pod okiem opiekuna praktyk zdalnych. Po zaliczeniu online wymaganego wymiaru praktyk, student składa skompletowaną dokumentację mailowo do opiekuna do weryfikacji. Efekty uczenia się zazwyczaj dotyczą nie tylko kierunku studiów, ale również umiejętności miękkich, które są niezwykle ważne w każdej pracy, dlatego takie rozwiązanie znacznie ułatwia studentom bezstresowe zaliczenie praktyki, nawet w sytuacji kryzysowej.

Dobrą praktyką stosowaną przez uczelnie była również pomoc studentom, którzy nie byli aktywni zawodowo i nie mieli możliwości odbycia praktyki w żadnej instytucji. Nie każdy student jest w stanie połączyć aktywność naukową z pracą. Dlatego uczelnie oferowały zaliczenie wszelkich godzin obowiązkowych praktyk w formie online, jeśli studenci brali udział w różnych zajęciach oraz wykonywali samodzielnie zlecone projekty lub publikacje. Opiekun praktyk zdalnych zlecał studentom zadania, które obejmowały uzyskanie wymaganych efektów uczenia się. Taka praktyka stosowana przez uczelnie jest rodzajem wsparcia studentów w trudnej sytuacji, kiedy realizacja praktyk w instytucjach zewnętrznych stała pod znakiem zapytania.

Aktywność studencka a konkurencyjność na rynku pracy

Działalność w kołach naukowych, organizacjach studenckich lub mediach akademickich nie zawsze pozwala na dodatkowy czas wolny, który można przeznaczyć na rozwój na rynku pracy. Wszelkie dodatkowe aktywności studenckie również rozwijają umiejętności niezbędne do podejmowania przyszłej pracy oraz poszerzenia swoich zainteresowań. W takim przypadku uczelnie również starały się wyciągnąć pomocną dłoń w kierunku studentów. Każda dodatkowa działalność taka jak aktywność w mediach studenckich daje przyszłym dziennikarzom możliwość rozwoju. Dlatego studenci angażujący się w działalność w organizacjach studenckich również osiągają efekty uczenia się, niezbędne do bycia przygotowanym do przyszłej pracy zawodowej. Niektóre uczelnie stosowały tę dobrą praktykę, zaliczając część wymiaru praktyk w ramach dodatkowych aktywności studenckich podejmowanych przez studentów po odpowiednim udokumentowaniu zadań realizowanych w danej organizacji.

PODSUMOWANIE

Kształcenie zdalne dla wielu osób mogło przynieść wiele problemów. Realizacja praktyk okazała się jednym z nich. Pomimo przeszkód tj. zamknięcie firm i instytucji, w których studenci zazwyczaj realizowali praktyki, studenci oraz uczelnie dokładali wszelkich starań, aby móc odbyć praktykę. Wprowadzone rekomendacje przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego znacznie uprościły tę procedurę. Studenci realizowali praktyki w sposób zdalny, stacjonarny, ale również poprzez organizację dodatkowych zajęć praktycznych przez uczelnie. Natomiast osoby, dla których rok akademicki 2019/2020 nie był ostatnim rokiem studiów miały tę możliwość, aby odbyć praktykę w następnych semestrach.

Realizacja praktyk jest niezwykle ważna w toku kształcenia szczególnie na kierunkach praktycznych. Studenci zdobywają dodatkową wiedzę, ale przede wszystkich udoskonalają swoje umiejętności, które pozwalają przygotować się do wejścia na rynek pracy. Dlatego tak ważne jest wsparcie oferowane przez uczelnie, Ministerstwo oraz pracodawców, którzy umożliwili realizację praktyki w swoich firmach, instytucjach lub ośrodkach.

Iwona Gadomska